Dış Gebelik

gebelik (ektopik gebelik), sperm ile oosit (yumurta hücresi) birleşmesi
sonucu oluşan gebelik ürününün normal yerleşim yeri olan uterus içi
yerine başka bir yerde ve sıklıkla fallop tüpünde yerleşmesi ve burada
gelişmesi sonucu oluşan normaldışı bir gebelik durumudur (Resim).
Tüpün içinde gelişimine devam eden embriyo bir süre sonra etrafındaki dokuyu adeta "eritir" ve belli bir süre sonra bölgedeki damarlardan birinin ya da birkaçının yırtılması sonucu kanama başlar. Dış
gebeliğin en büyük ve hayati tehlikesi bu kanamadan kaynaklanır. Bu
kanamayı durdurmak ve hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak için sıklıkla
ameliyat gerekir. Günümüzün
erken tanı ve tedavi yöntemleriyle hastanın erken dönemde başvurması
koşuluyla dış gebelik henüz iç kanamaya yolaçmadan tanınmakta ve tedavi
edilebilmektedir. Dahası erken tanınan dış gebelikte fallop tüpünün tümünün alınması yerine korunması da mümkün olabilmektedir. Siz
anne adaylarına bu konuda düşen görev dış gebelik geçirme açısından hiç
bir risk faktörünüz bulunmasa bile gebeliğinizin en erken döneminden
itibaren kontrole gitmenizdir. Bu kontrolde intrauterin (rahimiçi
normal yerleşimli) gebeliğin saptanması mümkün olacak, ya da dış
gebelik saptanırsa yine en erken aşamalarda tedaviniz mümkün olacaktır. Dış gebelik kimlerde daha sık görülür? Dış gebelik, gebelik ürününün uterus içine ulaşım yolunun tıkanmasıyla meydana gelen bir durumdur. Dış
gebelik oluşabilmesi için tüplerde meydana gelen daralma öyle bir
şekilde olmalıdır ki, sperm vajinadan uterusa ve buradan da tüplere
geçip yumurta hücresini dölleyebilmeli, fakat döllenme sonucu oluşan
embriyo tüp içinde ilerleyerek uterus içine ulaşamamalıdır. Yani
tüp içinde ya kısmi tıkanıklık oluşmalı (tam tıkanıklık olursa döllenme
de gerçekleşemez), ya da tüplerin "dalgalar" şeklinde embriyoyu uterusa
götürücü doğal hareketleri yavaşlamış olmalıdır. Bu durumların
oluşumuna yol açan tüm etkenler tüplerde dış gebelik oluşmasına neden
olabilir. Ancak birçok dış gebelik olgusunda aşağıda sayılan etkenlerden hiçbirinin olmadığını da vurgulamak gerekir. Geçirilmiş salpenjit Salpenjit
kadınlarda cinsel yolla bulaşan hastalıklar grubunda yeralan PID
(Pelvic Inflammatory Disease; Pelvik enflamatuar hastalık) seyrinde
görülen bir durumdur. Çeşitli etkenlere bağlı olarak (en sık klamidya
ve gonore (gonore: erkeklerde belsoğukluğu yapan bakteri)) tüplerde ve
tüplerin çevresinde oluşan enfeksiyon, tüplerde tam tıkanmaya
yolaçabileceği gibi, tüplerin kısmen tıkanmasına ve/veya içindeki
"dalgasal" hareket özelliğinin azalmasına neden olur. Tıkanma ya da
kısmi daralma hem tüplerin iç yapısının bozulmasından, hem de salpenjit
esnasında etraf dokularda oluşan yapışıklıkların tüplere dışarıdan bası
yapmasından ve tüpleri sıkıştırmasından kaynaklanabilir. Salpenjit her iki tüpü de tıkadığında yumurta hücresi spermlerle hiç karşılaşamayacağından infertilite (kısırlık) oluşur. Bu durum kadına bağlı kısırlık nedenleri arasında en üst sıralarda yeralır. Tüplerdeki
hasar tam tıkanma şeklinde gerçekleşmediğinde ise geçirilmiş salpenjit
yukarıda anlatılan mekanizmayla dış gebelik oluşma riskini artırır. Geçirilen salpenjit atağı sayısı arttıkça kısırlık veya dış gebelik geçirme riski de artar. Tüplerin etrafında varolan yapışıklıklar Tüplerin
etrafındaki yapışıklık önceden geçirilmiş salpenjite bağlı olarak
oluşabileceği gibi özellikle bu bölgede yapılan operasyonlar (kist
ameliyatları, daha önce geçirilmiş dış gebelik ameliyatları, tüplere
yönelik "tüpleri açma" ameliyatları, tüplerin bağlanması) tüpler
etrafında yapışıklık yaparak dış gebelik riskini artırabilir. Geçirilmiş
apandisit ise zamanında ameliyat edilmiş ise (yani apendiks henüz
patlamadan önce yapılmışsa) ileri derecede yapışıklık yapması beklenmez. Sezaryan operasyonu ise yapışıklıklara neden olmasına karşın dış gebelik riskini artıran bir durum olarak kabul edilmez. Daha önce dış gebelik geçirilmiş olması Daha önce bir kez dış gebelik geçirmiş olmak takipeden gebeliğin de %10 olasılıkla dış gebelik şeklinde gelişmesine neden olur. "Kısırlık" tedavisi Gerek
ilaçlarla (yumurtlamayı sağlayıcı ilaçlar), gerekse müdahalelerle
(tüplere yönelik operasyonlar, IVF (tüp bebek)) "oluşturulan" gebeliğin
dış gebelik olma riski, kendiliğinden oluşan gebeliklere göre
yüksektir. Bunun en önemli nedeni kısırlık tedavisinde çoğul embriyo
oluşma olasılığının artmasıdır. Böylece dış gebelik riski, varolan
embriyo sayısı doğrultusunda katlanır ve istatistiksel dış gebelik
olasılığına daha "hızlı" ulaşılır. Dünyada IVF (tüp bebek) yöntemi ile sağlanan ilk gebelik bir dış gebeliktir. IVF'de bu durum embriyonun uterus içine "yüksek" yerleştirilmesinden de kaynaklanabilmektedir. Yaş faktörü Yaş,
tüplerin hareketliliğini azaltır ve böylece gebelik ürününün uterusa
ulaşmadan tüpün içinde yerleşme ve gelişme olasılığını artırır. Çok sayıda kürtaj geçirmiş olmak Usulüne
uygun olarak gerçekleştirilmiş ve sonrasında herhangi bir anormal durum
oluşmamış isteğe bağlı kürtajların sayısı ne olursa olsun dış gebelik
riskinin artması beklenmez. Çok sayıda kürtaj geçirmiş olmak
daha çok uterus iç tabakasında yapışıklık ve buna bağlı olarak düşük
riskinde artış ya da gebe kalmamaya neden olur. Ancak
yasal sınırı aşmış haftalarda yapılan tahliyelerde, ya da herhangi bir
kürtaj sonrasında ciddi enfeksiyonlar gelişmesi durumunda daha sonraki
gebeliklerde dış gebelik gelişme riski artar. Kürtajın yasal olmadığı
ülkelerde kendi kendine yapılan düşük girişimleri de ciddi
enfeksiyonlara neden olabilmektedir. Bazı kontrasepsiyon (korunma) yöntemlerinde oluşan gebelikler Etkinliği
yüksek olan yöntemler (tüplerin bağlanması, doğum kontrol hapları,
"iğneler", progesteron ağırlıklı haplar, acil kontrasepsiyon ve spiral,
gebe kalma riskini azalttığı için sayısal olarak dış gebelik riskini
azaltır. Ancak bu yöntemlerden herhangi birinin başarısızlığı
durumunda ortaya çıkan gebeliğin dış gebelik olma riski oldukça
yüksektir (doğum kontrol haplarında meydana gelen başarısızlıklar
hariç). Bunun en tipik örneği tüplerin bağlanması sonrasında
oluşan gebeliktir. Tüplerin "bağlanmış" olmasının yarattığı tüp hasarı
dış gebelik oluşumuna zemin hazırlar ve oluşan gebeliklerin %30-40'ı
dış gebelik şekinde gelişir. Diğer
yöntemler de (spiral, progesteron ağırlıklı "haplar" ve "iğneler", acil
kontrasepsiyon) rahimiçi gebeliği önlemede oldukça başarılı olmalarına
karşın tüplerdeki gebeliği önlemede başarısızdırlar ve oluşan "kaçak"
gebeliğin dış gebelik olma riski yüksektir. Sigara kullanımı Sigara
tüplerin "dalgasal" hareketlerini yavaşlatan bir etkendir. Bu yüzden
özellikle günde bir paketten fazla sigara içen anne adaylarında dış
gebelik oluşma riski artar. Tüplerde doğumsal kusurların bulunması Nadiren bu da bir etken olabilir. Genital kitleler Tüplere
dışarıdan baskı yapabilecek olan büyük miyom ya da over (yumurtalık)
kistleri dış gebelik oluşumuna zemin hazırlayabilirler.
Alıntı:gebelik. net