Genel bilgi

MENEPOZ



Menopoz
adetlerin kesilmesi olarak adlandırılır. Perimenopoz menopozdan hemen
önceki ve sonraki döneme verilen addır. Klimakteryum ise üreme çağından
menopoz sonrasına kadar olan dönemi içerir. Ortalama menopoz yaşı
Türkiye için tam olarak bilinmemektedir, ancak bu A.B.D'de 50-52
yaşları arasındadır. Adetlerin ilk başlama yaşı ile menopoz yaşı
arasında bir ilişki bulunmamaktadır. Yüksek yerlerde yaşayanlarda ve
sigara içen kadınlarda menopoz daha erken yaşlarda başlamaktadır. Adet
kanamalarının araları menopozdan 2 ile 8 yıl öncesinden uzamaya
başlayabilir. Yani adetlerin seyrekleşmesi hemen menopoza
girileceğinin bir göstergesi değildir.Menopozda vajende kayganlığı
sağlayan sıvıda bir azalma olur ve vajen dokusundaki incelmeye bağlı
olarak elastisite azalır. Bunların sonucunda cinsel ilişki sırasında
aşırı, kuruluk, vajende daralma, yanma, tahriş ve ilişki sonrası
damlama şeklinde kanama görülebilir. Ancak bu belirtiler hastanın
cinsel aktivitesi ile de ilgilidir. Normal cinsel yaşamına devam eden
hastalarda bu belirtiler daha az görülürken, ilişki sıklığı azalan
hastalarda bu bozukluklarda daha hızlı bir ilerleme görülmektedir.
Genel olarak bakıldığında menopozda cinsel aktivite önemli oranda
değişmemektedir. Östrojen alımı ile vajen dokusundaki incelme ve cinsel
ilişki kalitesini bozan diğer faktörler önleneceği için, cinsel yaşamın
daha kaliteli olacağı söylenebilir. MENOPOZ DÖNEMİ Hormonlar insan vücutundaki bazı organlardan salınan kimyasal
maddelerdir. Estrojen ise hanımlara özgü yumurtalıktan salınan bir
hormondur. Estrojen üreme sisteminde kilit rol oynar. Aynı zamanda
kalp, dolaşım sistemi ve kemikler üzerinede olumlu etkileri vardır.
Menopoz döneminde, yumurtalıklar(overler) estrojen üretimini
durdururlar, buna bağlı olarak adedler kesilir. Ayrıca ameliyat ile
overlerin cıkartılması sonucuda, vücutta overlerin yaptığı estrojen
hormonu dolaşımdan cekilmiş olur. Estrojenin ortadan kalkması sonucu
aşağıdaki tabloda sayılan değişiklikler oluşur: ESTROJEN EKSİKLİĞİNDE HEDEF ORGANLARDA OLUŞAN DEĞİŞİKLİKLER HEDEF
ORGAN SEMPTOMLAR -Vulva, Vagina Disparoni(ilişkide ağrı) -İdrar torbası
ve idrar yollarında Sık idrar ve idrar kacırma şikayetleri -Pelvis
tabanında Genital organlarda sarkma ve gevşeme -Deri ve Müköz
membranlarda Kutuma, kaşınma, travmalardan etkilenme -Kalp ve Damar
sisteminde Koroner arter hastalıklarına eğilim, dolaşım bozukluğu
-Santral sinir sisteminde Terleme, ateş basması, sıkıntı, depresyon
-Gögüslerde Kücülme ve kıvam değişikliği Sıcak Basmaları Bu yakınma
menopoza giren yaklaşık %75 hastada gözlenir. Sıcaklık hissi ani gelir
ve tüm vucuta yayılır. Cildin kızardığı daha sonra terlediği dikkati
ceker. Gece gelen sıcak basmaları uyku düzenini bozabilir. Tedavi
görmeyen hanımlarda bulgular birkac yıl devam eder. Genital ve İdrar Yolu Değişiklikleri: Estrojen
seviyesinin düşmesine bağlı vaginanın ic yüzeyini kaplayan doku incelir
ve esnekliğini yitirir. Bu incelmeye bağlı kaşıntı ve yanma hissi
oluşur. Bazende devamlı vaginal rahatsız edici bir akıntı meydana
gelir. Cinsel ilişki agrılı olabilir, sık idrara gitme hissi
oluşabilir, arasıra idrar yapma ağrılıdır. Kemik Erimesi(Osteoporoz): Menopozdan
sonra yavaşca kemiklerde kalsiyum ve protein kaybı başlar. Bu kayıp
nedeniyle kalca, el bileği ve omurga kemiklerinde ufak carpmalara bağlı
veya hic travma olmadan kendiliğinden gelişen kemik kırıkları gündeme
gelir. Kalca kırıkları postmenopozal kadınlarda en önemli ölüm
nedenlerinden biridir. Kalca kırığı gelişen hastalardan beşte biri ilk
altı ay icinde hareket kısıtlanmasına bağlı kanın damar icinde
pıhtılaşması, felc gecirme, kalp krizi ve ak ciğer enfeksiyonu gibi
nedenlerle kayp edilmektedir. Erken menopoza girme, spor yapmama,
sigara kullanma, az kalsiyum iceren diyetle beslenme gibi faktörler
osteoporoz riskini artırmaktadır. Ruhsal Değişiklikler:
Ruhsal
denge hali bazı hanımlarda bozulmakta depresyon, ajitasyon
gözlenmektedir. Özellikle gece gelen sıcak basmaları uyku düzenini
bozuyorsa ruhsal denge halindeki bozulma oranıda artar.
Herhangi bir tedavi gibi menopoz tedavisininde yan etkileri ve faydaları vardır.
Bu derlemede hormonların vücutunuza olan etkileri ve yan etkileri
acıklanmıştır. Genede size en uygun tedaviyi doktorunuz verecektir. VÜCUDUNUZUN ESTROJENLERİ: Estrojenler
esas olarak yumurtalıklarda(overlerde) yapılır. Overler pubertede
estrojen üretmeye başlarlar ve menopoza kadar bu faliyet devam eder.
Menopozdan sonrada dolaşımda estrojen tamamen bitmez. Vücutun diğer
bölgelerinde özellikle yağ dokusunda üretilen estrojen dolanıma
katılır. Kilolu bir hanımda vücut yağ dokusunda yapılan estrojen o
kadar fazla olabilirki hanım menopaza girdiğini fark etmeyebilir.
Menopozda estrojen seviyesi cok azalır demiştik, ancak bircok hanımda
adedler kesilmeden birkac yıl evvel estrojen azalmasına bağlı
şikayetler başlayabilir. Şikayetlerin başlama yaşının 45-50 olduğu
bilinmektedir. Ortalama menopoz yaşı ise 51 dir. HORMON TEDAVİSİNİN RİSKLERİ VE YAN ETKİLERİ Estrojenin
en önemli yan etkisi rahim icini döşeyen doku(endometriyum) kanserini
artırma olasılığıdır. Rahimi olmayan hanımlarda bu konuda
telaşlanmamıza gerek yoktur. Uterusu olan hanımlarda ise estrojen
progesteron ile birlikte verilmelidir. Progesteron estrojenin
potansiyel kanser yapma riskini ortadan kaldırır. Hatta
estrojen+progesteron alan hanımların hic hormon almayan hanımlara göre
endometriyal kanser olma şansı daha azdır. Ancak diğer taraftan
progesteronun, estrojenin kalp üzerine olan olumlu etkileri
azaltabileceği düşünülmektedir. Bu nedenle progesteron almak istemeyen
hanımlara düzenli aralıklarla endometriyal biopsi (kürtaj gibi bir
işlemle endometriyumdan örnek alınması) yapılması uygundur.
Bircok
calışmada meme kanseri ve hormon tedavisi arasında bağlantı
gösterilememiştir. Bazı calışmalarda ise 15 yılın üzerinde hormon
tedavisi alan hanımlarda, almayanlara göre meme kanseri şansında ufak
bir artış kaydedilmiştir.
Öte yandan hormal tedavi alan hastalarda
koroner arter hastalığı riskinin %50 azaldığı, kalp ölümlerinin %40
önlenebildiği, kemik mineral dansitesinin %5 arttırılabildiği, hormonal
tedavi alan hastaların almayanlara göre 3 yıl daha fazla yaşadığı
bilinmektedir. Kesin Engel Oluşturanlar, kalp enfarktüsü gecirilmiş felcler, akut karaciğer hastalığı, meme ve rahim kanserleri, tromboemboli
Kesin Olmayan Engeller tedavi altına alınamayan hipertansyon, kronik
karaciğer hastalığı ,safra kesesi hastalığı şeker hastalığı
,epilepsi(sara) Myom Hiperlipemi HORMON TEDAVİSİNE HAZIRLIK Trigliserid,
kollesterol, karaciğer fonksyon testleri, aclık kan şekeri gibi kan
tetkikleri yapılır. Mammografi ve meme ultrasonografisi cekilir. Pelvik
ultrasonografi ve gerekirse tüm batın ultrasonografisi cekilir.
Gerekirse kemik mineral yoğunluğu incelenir. Hormonal Tedavi Öncesi
Endometriyal Biopsi Yapılacak Hastalar; Kilolu hastalar, Uterusu
bulunan ancak progesteron almak istemeyen hastalar, Endometriyal
hiperplazisi olanlar Karaciger hastalığı olanlar. Meme Açısından Risk
Faktörü Bulunanlar 50 yaş ve üzerinde olanlar Memede kitlesi olanlar
Meme ucundan akıntı gelenler Memede daha önce kanser veya prekanseröz
lezyon tespit edilenler Birinci derecede akrabalarında meme kanseri
olanlar Önceden meme cerrahisi gecirenler HORMON TEDAVİSİ KULLANIM SÜRESİ Tedaviye
ideal olarak başlama zamanı menopoza girme dönemidir, bu konuda
gecikmenin 3 yılı aşmaması istenmektedir. Yanlızca sıcak basmaları ve
vaginal kuruluktan yakınan, osteoporozun sorun olmadığı hastalarda
tedavi 1-2 yılda rahatlık sağlar. Bu kısa süreli kullanım sonunda
tedaviye aralıklı dilimlerle devam edilir. Hastanın sorunu osteoporoz
ve risk altındaki koroner hastalığından korunma ise o zaman üzün süreli
tedavi önem kazanır. Özellikle osteoporozda en az beş yıllık bir
tedavinin faydalı olacağı bilinmektedir. Bu konuda ideali tedavinin 10
yıl veya yaşam boyu devam etmesidir. Zira estrojenlerin osteoporozdan
koruyucu etkisi kullanıldığı anda başlar ve sadece tedavi süresince
devam eder.